Fintek Sözlüğü

Finans ve teknoloji alanında internette sıkça karşılaştığımız kelimelerin anlamlarını sizler için derledik.

3D Secure: Kart sahibinin online alışverişlerde güvenli bir şekilde ödeme yapabilmesi için bankaların firmalar ile yaptığı ortak çalışmadır. 3D Secure ile yapılan ödeme sırasında banka tarafından özel bir işlem ekranı açılır ve kredi kartı sahibinin cep telefonuna sms ile onay kodu gönderilir. Şifrenin doğru olarak girilmesi ile işlem başarılı olarak tamamlanır.

6493 Sayılı Kanun: 6493 sayılı kanun (Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun) kapsamında BDDK, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarına lisans vermektedir. Sanal POS edinme, internetten alışveriş, online ödeme, e-tahsilat, ön ödemeli kart vb. hizmetler bu kanun kapsamında alınan lisans ile gerçekleştirilebilmektedir. 6493 no’lu kanun, ödeme kuruluşlarının ve elektronik para işletmelerinin devlet tarafından belirlenen kriterleri sağlaması ile lisanslanmasını ve dolayısıyla tüketiciyi korumayı sağlar.

Açık Bankacılık: Üçüncü taraf geliştiricilerin API yardımıyla müşterilerin finansal bilgilerine erişebildiği güvenli bir bankacılık modelini temsil ediyor. Örneğin bir mobil uygulama ile tüm banka hesaplarınıza erişebilmek, bir başka uygulamadan banka hesabınızla (Açık Bankacılık öncesi sadece banka kanallarından yapılan) çeşitli işlemleri yapabilmek Açık Bankacılık örneğidir.

Altyapı Sağlayıcı: Fiziki mağazasını internete taşımak isteyenlerin veya e-ticarete yeni başlayanların bir altyapı sağlayıcısına ihtiyaçları olmaktadır. Alt yapı sağlayıcıları şirketlere, e-ticaret sitelerini açmak, sitelerinin tasarımlarını sunmak ve ödeme sistemlerini entegre etmek gibi hizmetler sunmaktadır. Altyapı hizmetinin bedeli, aylık hizmet bedeli, sunucu ve SSL sertifika ücretleri gibi ücretler üzerinden çalışırlar

API: Uygulama programlama arayüzü (Application Programming Interface) teriminin kısaltmasıdır. Bir uygulamaya ait fonksiyonların başka bir uygulamada kullanabilmesi adına oluşturulmuş bir arayüzdür. Bu sisteme örnek olarak web sitelerinde sıklıkla karşılaşılan, “Facebook ile bağlan” eklentisi gösterilebilir. Web sitesi, kullanıcının Facebook veri tabanındaki bilgilerine erişerek hesap oluşturur. Facebook’taki bilgilere ulaşabilmek için Facebook tarafından üretilmiş API yazılımı kullanılır.

Banka Kartı: Herhangi bir bankada açılan hesaba bağlı olarak çalışan, hesapta bulunan bakiye dahilinde ödeme yapmayı sağlayan ve bankacılık işlemlerinde kullanılabilen bir araçtır. Bu kartlar; ATM, POS, Sanal Pos ve internet üzerinde kullanabilir.

BDDK: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), tasarruf sahiplerinin haklarını korumak, kredi sistemini etkin bir şekilde çalıştırmak, bankacılık sektörünün düzenlenmesi ve denetlenmesi için görev ve yetkilere sahip idari ve mali özerkliği bulunan bir kurumdur.

Big Data (Büyük Veri): İnternette ve veri tabanında bulunan tüm paylaşımlar, araştırmalar, bloglar, forumlar, sosyal medyalar gibi birçok kaynaktan elde edilen tüm verilerin analiz edilerek fayda sağlanabilecek hale getirilmesidir.

Bitcoin: 2008’de Satoshi Nakamoto tarafından, kamu işlem defteri olarak kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Herhangi bir merkez bankası, resmi kuruluş ile bağlantısı olmayan, elektronik bir para birimidir. Bitcoin’ler herhangi bir üçüncü parti hizmetine aracı kurumuna gerek kalmadan transferi yapılabilen bir tür dijital paradır. Bitcoin’in sembolü ฿, kısaltması BTC‘dir.

Blockchain: Blok zinciri olarak Türkçeye de geçen blockchain kavramı, aslında Bitcoin ile popüler olan ve Bitcoin’in altında yatan teknolojiye verilen addır. Blok zinciri, yapılan işlemlerin herkes tarafından görülebilmesi, sonradan değiştirilememesi sayesinde aracıyı ortadan kaldıran bir veri tabanı sistemidir. İşlemlerle ilgili veriler bloklar halinde tutulduğundan ve birbirine eklenerek büyüdüğünden bu adı almıştır.

Blog: “Web” ve “log” sözcüklerinin birleşmesinden oluşan blog, insanların bildiği ve öğrendiğini paylaşmak istediği paylaşımları aktarmalarını sağlayan web tabanlı bilgi paylaşım ağıdır. Blog yazıları hazırlayan blog sahiplerine blogger adı verilir.

Bloke Tutarı: Belli bir ödemeye veya işleme karşılık tutularak, kısmen veya tamamen, kullanılması ve harcanması kısıtlanmış veya yasaklanmış paraya denir. Bu para çeşitli amaçlarla ve belirli ya da belirsiz bir zaman süreci için bloke edilebilir

BSMV: Banka Sigorta Muamele Vergisi’nin kısaltması olan BSMV, temelde bir vergi türüdür. Bankalar üzerinden gerçekleştirilen çeşitli işlemlerde (menkul değerler üzerinden elde edilen gelirler, komisyon ve ücretler gibi) önceden belirlenen BSMV oranı dahilinde alınır.

Chargeback: Ters ibraz ya da harcama itirazı, alıcının kredi kartını çıkaran kuruluştan, işleme itirazı sonucu ortaya çıkar. Satın alınan ürün eline ulaşmaması, ürünün tanıtımından oldukça farklı olması veya kredi kartının dolandırıcılık amaçlı bir ürün alışverişi için izinsiz kullanılması gibi durumlarda müşteri itiraz etme hakkına sahiptir.

Chatbot: Chat ve robot kelimelerinin birleşiminden oluşan chatbot, yapay zekanın ilkel halidir. Kullanıcı ile yazışan ve çoğunlukla bir senaryo üzerinde cevaplar üreten bir yazılım parçası olarak tanımlanabilir. Bir chatbot kullanarak yemek sipariş etmek, sinema bileti almak, uçuş için check-in yapmak, hesap bakiyesi öğrenmek mümkün

CVV: Card Validation Value kelimelerinin kısaltılmışı olan CVV, kredi kartlarının arka yüzünde bulunan, genelde beyaz alana basılı 3 haneli bir koddur. Kredi kartlarında güvenlik sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir koddur

Cryptocurrency (Kripto para): Tümüyle merkeziyetsiz olarak kullanıcıdan kullanıcıya ulaştırılan sanal para teknolojisidir. Arz talep usulü üzerinden fiyatlanan elektronik para birimi olarak işlem görürler. İlk ve en önemli örneği Bitcoin olmakla birlikte, Litecoin, Ethereum ve Namecoin gibi alternatifleri de vardır.

Debit Kart: Debit kart, plastik, elektronik bir karttır ve kullanıcının banka hesabından para ödemesi yapmasını sağlar. ATM işlemlerinde, POS ve Sanal POS üzerinden alışverişte kullanılır.

Dijital Cüzdan: Dijital cüzdan, bilgisayar ve mobil cihazlarda kullanılabilen, kişinin elektronik işlem yapmasına izin veren bir yazılım veya uygulamadır. Para ve değerlerin saklanmasını, harcanmasını ve biriktirilmesini sağlayarak kullanıcılara kolaylık sağlar.

Dijital Ödemeler: İnternet üzerinde gerçekleştirilen tüm ödemelere dijital ödeme denilmektedir. Banka ve kredi kartı, kripto para ya da online bankacılık üzerinden gerçekleştirilen havale dijital ödeme kapsamına girmektedir. Online ödemenin gerçekleştirilmesi için bilgisayar, akıllı telefon, tablet gibi elektronik cihaz, altyapı ve sistemler kullanılır.

E-ticaret: Kişi ve kurumların internet gibi elektronik ağlar üzerinden satın alma yapmasına e-ticaret adı veriliyor. Online alışveriş ya da internetten alışveriş olarak da genellenen bu süreç, birden fazla iş modeli ile gerçekleşiyor. Elektronik ticaret iş modelleri arasında en sık tercih edilenler B2B (iş yerinden iş yerine), B2C (iş yerinden tüketiciye), C2C (tüketiciden tüketiciye), C2B (tüketiciden iş yerine) olarak özetlenebilir

EFT: Elektronik fon transferi (Electronic funds transfer) işlemine verilen kısa ad olan EFT, iki farklı banka arasında gerçekleşen para transferi işlemine denir.

Elektronik Para: Bilişim sistemleri üzerinde tutulan para, elektronik para veya e-para adıyla anılmaktadır. Fiziksel paraya dönüştürülebildiği gibi yalnızca elektronik işlemlerde de kullanılabilir.

EMV (EUROPAY, MASTERCARD VE VISA): Çip kartı teknolojisi kullanılan kredi ve banka kartları ödemelerini düzenleyen uluslararası standarttır. İsmini geliştiricilerinden alan EMV ile anılan bu kartlar, içerisinde manyetik bant ve entegre çip taşımaktadır. Bu çipler yeni nesil POS cihazlarında geçerli olduğu gibi, NFC kullanarak temassız ödeme yapmayı da imkanlı kılmaktadır.

ETBIS: Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS), hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların kayıt altına alınması, e-ticaret verilerinin toplanması ve bu verilerin işlenerek istatistiksel bilgilere dönüştürülmesi amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan bilgi sistemidir.

Fintech (Fintek): “Financial Technology”nin kısaltması olan Fintech, geleneksel bankacılık sistemi yerine online veya bir mobil cihaz aracılığıyla birikim yapmayı, para transfer etmeyi ve yatırım yapmayı kolaylaştıran teknolojik bir yeniliktir.

Fraud: Fraud ya da Türkçe karşılığı dolandırıcılık, online ödeme ve fintek dünyasında başkalarına ait kredi ya da debit kart ile herhangi bir işyeri ya da ATM’den işlem yaparak haksız kazanç ortaya çıkartan işlemlerin genel adıdır. Ödeme kuruluşları bunun için anti-fraud yani dolandırıcılık karşıtı sistemler kullanarak müşterilerinin ve tüketicilerin güvenliğini sağlarlar.

Girişimci: Kâr amacıyla riski üzerine alan kişi olarak tanımlanabilir. Girişimci, mal ve hizmet üretimi yapabilmek için, üretim öğelerini en iyi koşullar altında bir araya getiren kişidir. Riski üzerine alarak, başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, üretim öğelerinin alımını yapar, bunların bir araya getirilmesi imkanını sağlar.

Havale: Banka aracılığıyla para gönderme işlemine havale denmektedir. Havale genelde aynı bankadaki hesaplar arasında olmaktadır.

HTTPS: HTTPS (Secure Hyper Text Transfer Protocol) güvenli metin aktarma iletişim protokolüdür. Klasik HTTP protokolüne SSL (Güvenli Soket Katmanı) protokolü eklenmesi ile oluşur. Web sitelerinin metinlerle kurduğu iletişimin şifrelenmesi demektir.

Internet Bot: İnternet üzerinde yapılacak görevleri otomatik olarak gerçekleştiren yazılımlara verilen temel addır.

IoT (Internet of Things): Nesnelerin interneti olarak Türkçeye çevrilen IoT, insandan insana ya da insandan makineye iletişime gerek duymaksızın makineler arası haberleşmeye olanak sağlayan, ağa bağlı iletişim kuran cihazlara, sistemlere ve nesnelere verilen addır.

İnternet Bankacılığı: Online bankacılık olarak da adlandırılan internet bankacılığı, bankacılık hizmetlerinin şubeye gitmeden, bankaya telefon açmadan, ATM kullanmadan, bir bilgisayar, akıllı telefon ya da mobil cihaz kullanarak gerçekleştirilmesini sağlar.

Kart Numarası: Plastik kartların üzerindeki 16 rakamlı sayıya kart numarası olarak tanımlanmaktadır. Belirli bir kod düzenine sahip olan kart numaraları; banka, ülke, hesabın bulunduğu şube ve hesap numarası gibi bilgilerden bir algoritma yardımıyla ortaya çıkartılır.

Kişisel Veri: Kimi kaynaklarda kişisel bilgi olarak da geçen kişisel veri, bir bireyin tanımlanabilmesini sağlayan özel, genel ya da hassas bilgilerin tümünü içerir.

KVKK: Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki kişilerin verilerinin nasıl saklanacağı, kullanılacağı ve işleneceğini düzenleyen kanundur. Veri işleme faaliyetlerinin önceden belirlenen kurallar çerçevesinde yapılmasını sağlar, kişilerin temel haklarını korur.

Komisyon: Bir işte aracılık yapan kimseye bırakılan yüzde, simsariye.

KYC (Know Your Customer): KYC olarak kısaltılan Know Your Customer, müşterini tanı anlamına gelir. Kurumların, müşterilerini tanımlama ve iş ilişkisinin sürdürülmesiyle ilgili kimliği, uygunluğu ve riskleri doğrulama sürecine KYC denilmektedir.

Kart Saklama: PCI DSS güvenlik sertifikası ile güvence altına alınan bu süreç, kredi ve banka kartı bilgilerinin güvenli bir şekilde kaydedilmesini sağlar. Kart saklama, tüketicilerin tekrar tekrar kart bilgisi girmeden kolay ve hızlı alışveriş yapabilmelerine imkan tanır.

KOBİ: Küçük ve orta boy işletme teriminin kısaltması olan KOBİ, gelir, varlık ve çalışan sayısı açısından belirli bir değerin altındaki işletmeleri gruplayan ekonomik birimlerdir. Her ülkenin ve sektörün farklı KOBİ sınıflandırması bulunmaktadır.

Linkle Ödeme: Link ile ödeme, bireylerin ya da işletme sahiplerinin ürün veya hizmet için yapacağı tahsilatı güvenli bir internet bağlantısı üzerinden gerçekleştirmesini sağlayan bir ödeme yöntemidir. Böylece WhatsApp, Instagram gibi gibi farklı sosyal medya kanallarından veya sms, e-posta gibi iletişim araçlarından da online alışveriş yapılmasını ve para aktarımını olanaklı kılar.

MASAK: Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), kara para aklama ile mücadele amacıyla kurulmuş bir mali istihbarat birimidir. Uluslararası kara para aklama ve terör finansmanı ile mücadele konusunda standart belirleyici bir kuruluş olan FATF’nin tavsiyesiyle kurulmuştur.

Melek Yatırımcı: Yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren firmalara, kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel bir yatırımcı tipi melek yatırımcı olarak ifade edilmektedir. Yaptığı yatırım miktarıyla doğru orantılı olarak girişimden hisse almakla birlikte genelde bireysel destek ve danışmanlık sunarlar.

Mersis Numarası: Mersis (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) ticaret sicili işlemlerinin elektronik ortamda yürütüldüğü, ticaret sicili kayıtları ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulduğu merkezi bir bilgi sistemidir.

Mobil Ödeme: Bir mobil cihaz aracılığıyla gerçekleştirilen ödemedir. Ödeme sırasında cep telefonu numarası ile giriş yapılır ve SMS ile gönderilen güvenlik kodu girişiyle ödeme gerçekleşir. GSM operatörü, müşteriden ödeme bedelini kullanılan hat özelliklerine göre ya yüklenmiş hazır krediden düşerek ya da bir sonraki faturaya yansıtarak tahsil eder.

Mobil Bankacılık: Banka veya finansal kuruluşlar tarafından akıllı telefon,tablet bilgisayar gibi mobil cihazlara özel sunduğu bankacılık hizmetlerine mobil bankacılık adı verilmektedir. Genellikle mobil uygulama ile yapılsa da, mobil web üzerinden de mobil bankacılığa erişim mümkündür.

Mail Order: Mail Order, kredi kartlarının ve Sanal Pos’un yaygınlaşmasından önce uzaktan ödeme yöntemlerinden birisiydi. Doldurulan bir forma girilen kart numarası, son kullanma tarihi ve CVV kodu, kart fiziken ortamda olmasa bile POS cihazı üzerine tuşlanarak süreç normal satış işlemi gibi devam eder ve ödeme tamamlanır.

Mobil POS: Bir kart okuyucu ile akıllı telefon, tablet gibi bir mobil cihazın birleşimiyle oluşturulan mobil POS, standart POS cihazı olmadan ödeme almayı sağlamaktadır. Mobil POS, internetin olduğu her yerde kolayca ödeme alma avantajına sahiptir. Mobil POS kullanımı için bankanın ilgili mobil uygulamasından faydalanılır

NFC: Near field communication (NFC), Türkçe ismiyle yakın alan iletişimi, yakın mesafede çalışan kablosuz iletişim protokolüdür. NFC, veri aktarımı, cihaz eşleştirme gibi pratik amaçlarla kullanıldığı gibi temassız ödemelerin de temelini oluşturur. Temassız ödeme uyumlu çipli kredi kartı, NFC okuyuculu POS cihazına yaklaştırıldığında bilgiler cihaza aktarılır ve ödeme işlemi gerçekleştirilir.

Online Ödeme: Online ödeme, alacaklı ve verecekli arasında yapılan para transferinin sanal (internet) ortamda, online ödeme sistemleri kullanılarak gerçekleşmesidir. Online ödeme günümüzde e-tahsilat, internetten tahsilat, sanal pos gibi isimlerle de adlandırılmaktadır.

Otorizasyon: Banka veya kredi kartı ile elektronik olarak işlem yapılmadan önce ilgili ödeme kuruluşundan işleme onay alınması olarak tarif edilebilir. Para çekme işleminin fiziksel POS veya sanal POS aracılığıyla bankaya iletildikten sonra bankanın olumlu cevabıyla başarıyla sonuçlanmasıdır. Otorizasyon işleminden sonra satış tamamlanmış ve satış için gerekli tutar kart sahibinin kredi hesabından düşülmüş olur.

OTP: İşlemlerin doğrulanması amacıyla ve sahtecilik risklerini azaltmak için üretilen ve/veya gönderilen tek kullanımlık şifrelerdir. İnternet bankacılığı kullanıcı girişlerinde üretilen anahtar şifreler bu uygulamaya örnek gösterilebilir.

Ödeme Geçidi: Ödeme geçidi, e-ticarette tüketicilerin kredi kartına dair önemli bilgileri şifreleyerek güvenli bir şekilde tüketiciden e-ticaret firmasına, e-ticaret firmasından da ilgili banka veya aracı kuruluşa ulaşmasını sağlayan yüksek güvenlikle bağlantılardır.

Ödeme Kuruluşu: Elektronik ortamda yapılan ödeme yöntemlerini destekleyen, taraflar arasındaki ödemeyi sağlayan ve bu hizmetlere aracılık eden şirketlere ödeme kuruluşu adı verilmektedir.

Ön Ödemeli Kart: Banka hesabına ihtiyaç duymadan harcama yapmayı, bir ürün ya da hizmetten yararlanmayı sağlar. Hediye kartı olarak da bilinen bazı alternatifleri bulunmaktadır. Ön ödemeli kart, içerisine para ya da kredi yükleyerek çalışmaktadır.

Pazar Yeri: Pazaryeri, alıcılar ile satıcıların üçüncü bir taraf aracılığıyla internet üzerinden bir araya getirilmesi ve bu şekilde ürünlerin bilgilerinin listelenerek sergilenmesi ve satışının gerçekleşmesine olanak veren bir e-ticaret faaliyetidir. Firmaların kendi mağazalarını kiraladığı ve ürün ya da hizmetlerini tüketicilere sundukları sanal bir alışveriş platformudur.

PCI-DSS: Kredi kartı gibi hassas finansal verileri kullanan kuruluşlar için bir bilgi güvenliği standardıdır. Altyapı ve teknik imkanlardan teknik ve operasyonel iş süreçlerine kadar kapsamlı bir denetim sonunda verilmektedir. PCI-DSS sertifikası kullanan bir e-ticaret noktası, uyumluluk şartlarını yerine getirdiği için güvenilirdir

Prepaid: Ön ödemeli anlamına gelen prepaid, bir banka hesabına ihtiyaç duymadan, karta yatırılan para kadar harcama yapılabilen bir ödeme aracıdır.

Sanal POS: Sanal POS, online alışveriş yoluyla ürün ya da hizmet sunan e-ticaret sitelerinde kredi kartı ve banka kartı ile ödeme yapabilmek için kullanılan bir hizmettir. Klasik kredi kartlarının okutulduğu POS cihazlarının sanal versiyonu olarak ifade edilebilir ve VPOS (Virtual Point Of Sale) olarak da bilinir.

SSL: SSL, “Secure Sockets Layer” yani güvenli giriş katmanıdır. Server ile alıcı iletişimi esnasında verilerin şifrelenerek yapılmasıdır. En bilinen kullanımı ise, web sitesindeki veri alışverişi esnasında, server ile internet tarayıcısı arasındaki iletişimi şifrelenmesidir.

Startup: Hızlı büyüme için tasarımlanmış, teknolojiyi kullanan ve sunan, sunduğu hizmeti kullanıcıya ulaştıran, ihtiyaç gideren, sürekliliğe sahip ve gelişmeye ve geliştirmeye uygun girişim fikirleridir.

TCMB: 1930 yılında özel hukuk tüzel kişiliğine sahip olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, TCMB kısaltmasıyla da anılmaktadır. TCMB, devletten ayrı ve bağımsız olarak işlev görmektedir.

Yapay Zeka: Yapay zeka, makinelerin karmaşık problemlere insanlar gibi çözümler üretmesini sağlama ile ilgilenen bir bilim dalıdır. İnsan eli ile yapılan makinelere ve robotlara yüklenen, doğal biçimde gelişmeyen sayısal bir akıl örneğidir.